Η χημική επικοινωνία των μελισσών

Χημική επικοινωνία - Φερομόνες
Φερομόνες ονομάζονται οι ουσίες εκείνες που παραγόμενες από εξωκρινείς αδένες ενός ζώου, όταν μεταβιβαστούν σε άλλα άτομα του ίδιου όμως είδους προκαλούν συγκεκριμένη συμπεριφορά. Στην κοινωνία των μελισσών φερομόνες παράγουν η βασίλισσα, οι εργάτριες, οι κηφήνες αλλά και ο γόνος.
Φερομόνες που παράγονται από τη βασίλισσα.
Οι κύριες φερομόνες που εκκρίνει η βασίλισσα είναι το 9-κετο-δεκενοϊκό-οξύ και το 9-υδροξυ-δεκενοϊκό οξύ από τους σιαγονικούς αδένες. Οι ποσότητες και κατ’ επέκταση και η επίδρασή των δύο αυτών ουσιών, εξαρτάται από την ηλικία της βασίλισσας.
Άλλες φερομόνες που εκκρίνει η βασίλισσα προέρχονται από τους αδένες Arnhart και από τους αδένες των κοιλιακών τεργιτών. Οι φερομόνες αυτές δρουν συνεργιστικά με τις φερομόνες των σιαγονικών αδένων.
Η διασπορά των φερομονών της βασίλισσας ανάμεσα στις μέλισσες γίνεται :

• με την τροφάλλαξη, την ανταλλαγή δηλαδή τροφής μεταξύ των εργατριών μελισσών, μέσω των στοματικών τους μορίων (εικ.).
• με τη συχνή επαφή των μελισσών μέσα στη φωλιά
• και με την κυκλοφορία του αέρα μέσα στην κυψέλη

Η δράση των φερομονών της βασίλισσας στον υπόλοιπο πληθυσμό της κοινωνίας χαρακτηρίζεται ως :

• φυσιολογική, όπως η αναστολή της κατασκευής βασιλικών κελιών και η αναστολή της ανάπτυξης των ωοθηκών των εργατριών
• και άμεσης αντίδρασης, όπως η προσέλκυση των κηφήνων, η προσέλκυση των εργατριών στον αφεσμό κατά τη σμηνουργία, η προτροπή των εργατριών προς συλλογή τροφής ή η αναγνώριση της βασίλισσας από τις εργάτριες.

Φερομόνες που παράγονται από τις εργάτριες μέλισσες.
Οι εργάτριες μέλισσες παράγουν φερομόνες επιθετικότητας και συναγερμού, όπως και φερομόνες προσανατολισμού.

• Οι φερομόνες επιθετικότητας & συναγερμού παράγονται από τους σιαγονικούς αδένες της συλλέκτριας μέλισσας (2-επτανόνη), και από τον αδένα Koschevnikov, τον αδένα του κεντριού (οξικός εστέρας ισοαμυλικής αλκοόλης). Οι φερομόνες επιθετικότητας και συναγερμού διεγείρουν τις άλλες εργάτριες μέλισσες να επιτεθούν στον στόχο (εχθρό), ο οποίος έχει μαρκαριστεί μ’ αυτές.
• Η σημαντικότερη φερομόνη προσανατολισμού παράγεται από τον αδένα Nasanov ή οσμητικό αδένα. Η σύστασή της είναι ένα μίγμα γερανιόλης, νερολικού οξέος, γερανικού εξέος, κιτράλης, φαρσενόλης και νερόλης. Ανεπτυγμένο οσμητικό αδένα διαθέτουν οι συλλέκτριες μέλισσες, δηλαδή μέλισσες ηλικίας μεγαλύτερης από 28 ημερών. Οι πληροφορίες που δίνονται  μέσω της φερομόνης αυτής είναι η θέση της τροφής, του νερού και του νέου καταφυγίου, κατά τη διαδικασία της σμηνουργίας.

Είναι χαρακτηριστική η διαφορά της στάσης που παίρνει το σώμα της μέλισσας στις περιπτώσεις έκθεσης του οσμητικού (στάση της ‘αροτριώσας’ μέλισσας) αφ’ ενός και του αδένα του κεντριού αφ’ ετέρου.
Άλλες Φερομόνες.
Εκτός από τις εργάτριες και τη βασίλισσα φερομόνες παράγουν και οι κηφήνες και ο γόνος.
Οι εκκρίσεις των σιαγονικών αδένων των κηφήνων είναι ελκυστικές προς άλλους κηφήνες, γεγονός που τους βοηθά να συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές, τις λεγόμενες «περιοχές συγκέντρωσης κηφήνων», κατά την περίοδο του ζευγαρώματος.
Οι φερομόνες που εκκρίνονται από τον εργατικό κυρίως γόνο, διεγείρουν την τάση συλλογής τροφών στις εργάτριες μέλισσες και αναστέλλουν την ανάπτυξη των ωοθηκών τους. Μόνο στην περίπτωση που δεν υπάρχει γόνος στ μελίσσι και έχει χαθεί η βασίλισσα, οι εργάτριες μέλισσες μπαίνουν στη διαδικασία να ωοτοκήσουν.
Τέλος η φερομόνη ‘θερμότητας’ που παράγεται από το γόνο, προσελκύει τις παραμάνες μέλισσες στην γονοφωλιά, για να τον θρέψουν και να τον ζεστάνουν.

πηγή:melissokomia.gr

επικοινωνία:periskepsis@gmail.com

επισκεφθείτε την ομάδα μας στο facebook