Μια νέα ανάρτηση αναγκαία για όλους τους νέους μελισσοκόμους. Για να πετύχουν στην μελισσοκομία και να μάθουν να αποφεύγουν θανάσιμα λάθη που μπορούν να κοστίσουν την ζωή πολλών μελισσιών.
Με τη νοητικά φορτισμένη λέξη «θανάσιμα», προφανώς εννοούμε, θανάσιμα ως προς τις μέλισσες και κατά συνέπεια αμαρτήματα που οδηγούν την σχέση μελισσοκόμου-μελισσών σε οριστική ρήξη, ανυπαρξία, δηλαδή σε θάνατο. Με τη δραματική αυτή αρχή δεν θέλουμε να απογοητεύσουμε τους εν δυνάμει ή και ενεργούς νέους μελισσοκόμους, αλλά να τονίσουμε τη σοβαρότητα που οφείλουν να δείξουν κατά τη διάρκεια του εγχειρήματος.
Εγχείρημα που δεν αφορά μόνο επενδύσεις, αποσβέσεις, κέρδη, αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, αλλά αφορά την διαχείριση ενός ζωντανού οργανισμού, αφορά την σχέση του ανθρώπου- μελισσοκόμου με ένα ζωντανό οργανισμό-μελίσσι. «Θανάσιμο αμάρτημα» στην ανάγνωση του κειμένου ισοδυναμεί με «λάθος» που μπορεί να οδηγήσει σε… GAME OVER (γκέιμ όβερ), τέλος παιχνιδιού.
Το ξεκαθάρισμα των παρακάτω σημείων θα βοηθήσει τους νέους μελισσοκόμους να ξεπεράσουν ευκολότερα τους σκοπέλους των πρώτων επαφών με τις μέλισσες. Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε, σχεδόν επιγραμματικά τα σημεία αυτά αλλά, για περαιτέρω ανάλυση θα πρέπει να ανατρέξετε σε βιβλία, σχολεία και μαθητεία. Μπορεί μια πρόχειρη ανάγνωση να σας δημιουργήσει την εικόνα ενός κειμένου γραμμένου αφ’ υψηλού.
Όχι, δεν είναι αλήθεια αυτό. Είναι ένα κείμενο με σεβασμό στους νέους-αρχάριους μελισσοκόμους, που στόχο έχει να τους βοηθήσει να «προσγειωθούν» ομαλά πάνω στη σανίδα πτήσης και όχι να γκρεμοτσακιστούν στα καλντερίμια της κατήφειας. Μην χάσουμε και το χιούμορ μας, επειδή ασχολούμαστε με σοβαρά θέματα. Όλοι οι μελισσοκόμοι ήταν κάποτε αρχάριοι μελισσοκόμοι. Κανόνας ζωής είναι: Μελισσοκόμος γίνεσαι, δεν γεννιέσαι.
1. Τρόπος και εποχή απόκτησης των πρώτων μελισσιών
Ο δρόμος για να αποκτήσει κανείς μελίσσια σήμερα, είναι μάλλον μονόδρομος. Πρέπει να τα αγοράσει από κάποιον που είναι ήδη μελισσοκόμος. Και λέμε μάλλον μονόδρομος, γιατί τα δυο ξεστρατίσματα του δρόμου είναι: να τα βρει μόνος του ή να του τα χαρίσει ένας καλός φίλος. Δύσκολα και τα δυο. Να τα βρει μόνος του, είναι δύσκολο κατ’ αρχήν λόγω της «εφήμερης» πλέον εγκατάστασης των μελισσιών στη φύση (βαρρόα, κ.λπ.) και κατά δεύτερο, γιατί δεν θα είναι στοιχειωδώς προετοιμασμένος να το πράξει (έλλειψη μάσκας, καπνιστηριού, κυψέλης), όταν του τύχει.
Αν τώρα το περιμένει καιρό, προετοιμασμένος κατάλληλα και του τύχει, είναι απλά υπερβολικά τυχερός και δεν είναι πολλοί εκείνοι που έχουν αυτήν την έφεση. Το δεύτερο ξεστράτισμα, αυτό της απλοχεριάς ενός καλού φίλου, είναι δύσκολο γιατί δεν είναι σύνηθες να έχουμε έναν πολύ καλό φίλο μελισσοκόμο και να θέλουμε και εμείς να γίνουμε μελισσοκόμοι. Σίγουρα ο εν λόγω μελισσοκόμος δεν θα άντεχε να το κάνει συχνά. Θα είχε αλλάξει επάγγελμα ή θα τον είχε φάει η μοναξιά.
Ο μονόδρομος, στον οποίο οδηγηθήκαμε φανερώνει την αγοραπωλησία μελισσιών, σαν τελικό σταθμό. Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Και αρχίζουν, γιατί δεν υπάρχει ισοτιμία γνώσης μεταξύ των δύο συμβαλλομένων. Ο παλιός μελισσοκόμος, όσο διαβασμένος και να είναι ο νέος, γνωρίζει καλά ότι δεν κατέχει τη μελισσοκομία. Ο νέος μελισσοκόμος δεν έχει κάποια μεθοδολογία κρίσης για τον έλεγχο του παλιού και τελικά για τα μελίσσια που θα αγοράσει.
Ο μόνος τρόπος για να πλησιάσει την αλήθεια, είναι να κρίνει τον παλιό μελισσοκόμο, όπως θα έκρινε έναν οποιοδήποτε πωλητή, δηλαδή με μεθόδους πιθανά φυσιογνωμικής συμπεριφοράς ή ότι άλλο έχει στο μυαλό του μέσα από εμπειρικές διαδικασίες. Η πλειονότητα πάντως των μελισσοκόμων που πουλάνε μελίσσια είναι τίμιοι, γιατί η γνώση του καλού ή του κακού επαγγελματία διαδίδεται αργά μεν, σταθερά δε.
Ρωτήστε και κανέναν άνθρωπο γύρω σας. Πάντως το πόσο τακτικός είναι στη δουλειά του, παίζει κάποιο ρόλο και καλό είναι να έχετε τα μάτια σας ανοιχτά. Μετά από όλα αυτά, κοιτάξτε τον ξανά στα μάτια και κάντε την κίνηση ή όχι. Ούτως ή άλλως, κακώς ή καλώς με τον πωλητή μελισσοκόμο, πιθανά, θα πρέπει να έχετε μια σχέση χρόνων για την απάντηση ερωτημάτων και παροχή συμβουλών.
Όσον αφορά την καλύτερη εποχή απόκτησης μελισσιών από ένα νέο μελισσοκόμο, δεν υπάρχει ομοφωνία στην ομάδα σύνταξης, για αυτό και θα παραθέσουμε και τις δυο απόψεις και ας κάνει ο καθείς ό,τι τον φωτίσει το μυαλό του.
Α. Η Άνοιξη είναι η καλύτερη εποχή για να βρεθεί κάποιος στα βαθιά νερά της μελισσοκομίας, αγοράζοντας παραφυάδες. Γιατί;
Διότι αγοράζοντας παραφυάδες, διασφαλίζει, όσο γίνεται περισσότερο, ότι θα αγοράσει και μια νέα υγιή βασίλισσα, χωρίς να έχει την πρώτη χρονιά προβλήματα σμηνουργίας, με μελίσσια που θα αναγκαστούν να χτίσουν νέες κηρήθρες, δηλαδή απαλλαγμένα από το «προπατορικό αμάρτημα» (μαύρες κηρήθρες, ασθένειες, μικρά κελιά κ.λπ.), μια και μιλάμε για αμαρτήματα.
Έτσι σιγά-σιγά θα δει την εξέλιξη ενός υγιούς μελισσιού μέσα στο χρονικό κύκλο ενός έτους. Ένας πιθανός τρύγος, αφαίρεση κάποιων πλαισίων για να είμαστε ακριβείς, είναι κοντά και η χαρά του γεγονότος μεγάλη. Την άνοιξη βέβαια οι μελισσοκομικές πληροφορίες εμφανίζονται με καταιγιστικούς ρυθμούς και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα απίστευτο πελάγωμα, καθότι στα βαθιά νερά.
Β. Πριν τα βαθιά όμως υπάρχουν και τα ρηχά νερά, που φυσιολογικά πρέπει κανείς να περπατήσει για να φτάσει στα άπατα και στη συνέχεια να κολυμπήσει. Το Φθινόπωρο είναι η καλύτερη εποχή για να κάνει ο νέος μελισσοκόμος τις αγορές του. Γιατί;
Διότι αγοράζοντας μελίσσια αυτή την εποχή, αρχίζει τον μελισσοκομικό κύκλο από την αρχή. Έχουμε πει κατά καιρούς ότι η αρχή της μελισσοκομικής χρονιάς είναι το Φθινόπωρο και επιμένουμε σε αυτό. Τα μελίσσια αυτή την εποχή είναι μικρά και θα παραμείνουν μικρά για καιρό ακόμη, δίνοντας το χρόνο στον μελισσοκόμο να εξοικειωθεί με τα μεγέθη των μελισσών στην κυψέλη, ενώ η ανάπτυξή τους την Άνοιξη έρχεται σταδιακά.
Θα ασχοληθεί με τις ασθένειες (βαρρόα, νοζεμίαση) και το τάϊσμά τους, αποκτώντας έτσι μια πραγματική εικόνα της διαχείρισης των προβλημάτων του ζωικού κεφαλαίου. Δεν θα χρειαστεί για πολλούς μήνες να σκεφτεί τις μεταφορές, με δεδομένο ότι έχει διαλέξει μια ορθή τοποθεσία για ξεχειμώνιασμα. Το καλύτερο είναι να αγοράσει όψιμες παραφυάδες την εποχή αυτή γιατί θα έχει εν μέρη τα πλεονεκτήματα της αγοράς ανοιξιάτικων παραφυάδων, όταν με το καλό έρθει η Άνοιξη.
2. Αριθμός μελισσιών
Η αρχή κάθε περιπέτειας ξεκινάει διαφορετικά για τον καθένα και εξαρτάται κυρίως από τις διαμορφωμένες συνθήκες της ζωής του. Ένας πολύ γενικός κανόνας κατά τη γνώμη μας είναι 3 (τρία) με 7 (επτά) μελίσσια. Γιατί;
Διότι από τη μια «κάθε αρχή και δύσκολη» και από την άλλη όμως, επειδή θα χαθεί κάποιος αριθμός μελισσιών μέσα στη χρονιά, να μην υπάρξει μια ολοκληρωτική απογοήτευση, αλλά ελεγχόμενη. Τα 3 με 7 μελίσσια είναι ένα καλό δείγμα που θα δείξει σε μεγάλο ή μικρό βαθμό τον διαφορετικό «γενετικό χαρακτήρα» των μελισσιών, ενώ ο αριθμός τους μας επιτρέπει να «πειραματιστούμε» πάνω σε βασικά μελισσοκομικά θέματα (βασιλοτροφία, παραφυάδες, τροφοδοσίες, μεταφορές κ.λπ.).
Δεν σας κρύβουμε ότι η λέξη «πειραματιστούμε», μας προξενεί μια ανατριχίλα σκεπτόμενοι τί θα τραβήξουν τα ζωντανά, αλλά τα αναγκαία κακά είναι… αναγκαία. Προσοχή και με μέτρο. Ένας έμπειρος μελισσοκόμος μπορεί από 7 μελίσσια να «παράξει» τουλάχιστον 30 στο τέλος της πρώτης χρονιάς και τουλάχιστον 100 στο τέλος της δεύτερης, χωρίς να πάρει δράμι μέλι.
Ένας νέος μελισσοκόμος δεν μπορεί να το κάνει ή αν προσπαθήσει να το πράξει είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί κατόπιν μια σειρά οικογενειακών ψυχαναλυτικών συνεδριών. Σιγά-σιγά. Τα 3 με 7 μελίσσια είναι σχηματικός αριθμός και θέλει να καταδείξει τον μικρό αριθμό εκκίνησης και μόνο αυτό. Αν πέσετε στην παγίδα της αγοράς πολλών μελισσών από την αρχή, ένα είναι βέβαιο. Η οθόνη πολλών εξ’ αυτών θα γράψει… GAME OVER.
3. Δυσκολία αναγνώρισης της βασίλισσας
Ένα πολύ συνηθισμένο και σημαντικό ερώτημα: Έχει βασίλισσα αυτό το μελίσσι; Ίσως το πιο συνηθισμένο μελισσοκομικό ερώτημα στο μυαλό ενός νέου μελισσοκόμου. Οι πιθανές απαντήσεις τρεις. Ναι υπάρχει, όχι δεν υπάρχει, πιθανόν. Η δυσκολία απάντησης βρίσκεται στην έλλειψη εμπειρίας, αλλά όταν αυτή αποκτηθεί η απάντηση έρχεται σχεδόν μηχανικά, πολλές φορές πριν καν ανοιχτεί το μελίσσι. Τα κυριότερα στοιχεία που μας βοηθάνε στη θετική απάντηση είναι η ύπαρξη βασίλισσας, φυσιολογικών αυγών, πολλών γυρεοσυλλεκτριών, γύρης, ηρεμίας.
Τα σημάδια που πρέπει να μας βάλουν σε υποψίες είναι οι πάρα πολλοί κηφήνες, ανησυχία και βόμβος (αυτό δεν αναλύεται περισσότερο, λόγω μέσου. Χρειάζεται ήχο) και σίγουρα έλλειψη όλων των παραπάνω. Η απουσία βασίλισσας για καιρό είναι από τις συνηθισμένες αιτίες κατάρρευσης ενός μελισσιού. Αν δεν το αναγνωρίσουμε νωρίς, ώστε να αγοράσουμε ή να παράγουμε και να εισάγουμε μια νέα βασίλισσα (ή έστω ένα πλαίσιο με αυγά) τότε… GAME OVER.
4. Ύπαρξη τροφής
Τα μελίσσια έχουν ανάγκη τροφής ολόκληρη τη χρονιά. Δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη ούτε καν σε χειμέριο ύπνο. Χρειάζονται φαγητό συνεχώς. Το κύριο πιάτο τους περιλαμβάνει με σειρά προτίμησης των ίδιων των μελισσών, μέλι, ζάχαρη σε υγρή ή ζυμωμένη μορφή (ζαχαροζύμαρο) και μετά ακολουθούν τα διάφορα ζυμάρια ισογλυκόζης. Η γύρη είναι απαραίτητη στα μελίσσια για την πρωτεϊνική κάλυψη των αναγκών τους και εκτός ιδιαίτερων συνθηκών (μεταφορές στα πευκοδάση) δεν χρειάζεται να ανησυχούμε στον ελλαδικό χώρο. Γύρη έχουμε αρκετή σε όλες τις περιόδους που τα μελίσσια την έχουν ανάγκη. Δύο είναι οι συνηθισμένες εικόνες σε μελίσσια νέων μελισσοκόμων. Παντελής έλλειψη τροφής ή τροφοδοσία ακόμη και σε καιρό που τα μελίσσια οδεύουν σε κατάσταση τρύγου.
Η άκαιρη τροφοδοσία σε περιόδους συλλογής μελιού καμιά φορά «ξεφεύγει» και από τον έλεγχο κάποιων επαγγελματιών, αλλά αυτό είναι άλλο και μεγάλο θέμα. Εκείνο πάντως που πρέπει να μας ανησυχεί είναι η απουσία τροφής (μελιού, ζάχαρης) σε κρίσιμες περιόδους. Τέτοιες περίοδοι είναι ο Χειμώνας, νωρίς την Άνοιξη και για τις βορειότερες περιοχές οι χρονιές που τα μελίσσια είναι σε πλήρη ανάπτυξη και τύχει να επικρατήσει μια πολυήμερη κακοκαιρία.
Αν τότε δεν έχουν αποθέματα, μπορεί να χαθούν από πείνα, αφού κανιβαλήσουν οτιδήποτε τρώγεται μέσα στην κυψέλη. Αν στις κηρήθρες, πάνω από την περιοχή του γόνου, δεν υπάρχουν κελιά με μέλι ή υπάρχουν μετρημένα έξι κελιά, λίγα δηλαδή, τότε ετοιμαστείτε άμεσα για τροφοδοσία. Γενικά η έλλειψη τροφής μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση και τότε… GAME OVER.
5. Εκτίμηση της ανθοφορίας
Να ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή. 5 ή 7 λουλούδια δεν είναι ανθοφορία. Είναι μόνο 5 ή 7 λουλούδια και μπορεί να τα κόψει ο επόμενος άνθρωπος που θα τα δει για το βάζο του ή να τα φάει μια συμπαθητική ασπρόμαυρη κατσίκα. Όπως ένα μικρό σύννεφο δεν φέρνει βροχή, έτσι και ένα ανθισμένο λουλούδι δεν φέρνει αρκετή τροφή στα μελίσσια και πολύ περισσότερο τρύγο.
Η εκτίμηση μιας ανθοφορίας είναι κάτι που πραγματικά χρειάζεται μια μελισσοκομική ζωή για να κατακτηθεί. Η εμπειρία είναι το παν σε αυτό τον τομέα. Πότε τα φυτά θα βρεθούν με ανθούς, θα έχουν δηλαδή ανθοφορία, είναι μια πληροφορία που μαθαίνεται εύκολα. Την γράφουν σχεδόν όλα τα βιβλία, την ξέρουν οι κάτοικοι ενός τόπου. Λίγο πολύ όλοι το ξέρουν. Το πότε όμως τα ανθισμένα φυτά θα δώσουν νέκταρ που θα γίνει μέλι, δεν το ξέρει κανείς εκ των προτέρων.
Μπορεί η εμπειρία να το υπολογίσει μέσες-άκρες, αλλά ποτέ με σιγουριά. Μόνο αν αρχίσει στην κυψέλη να περισσεύει μέλι και να ψιλοασπρίζουν οι κηρήθρες είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι πάει καλά. Η εμπειρία θα έρθει με τον καιρό. Δεν χρειάζεται άγχος. Να παρακολουθείτε τί κάνουν οι παλιοί. Δεν τα ξέρουν όλα, αλλά ξέρουν περισσότερα στο συγκεκριμένο θέμα. Είναι δύσκολο να έχουμε GAME OVER από κακή εκτίμηση της ανθοφορίας. Το μόνο που μπορεί να συμβεί είναι να αλλάξουμε πίστα.
6. Φόβος, πανικός
Ο φόβος είναι ο χειρότερος εχθρός και ο καλύτερος σύμμαχος. Εχθρός, γιατί μας εμποδίζει να αφεθούμε σε καινούργιες εμπειρίες, να ανακαλύψουμε το αλλιώτικο, το διαφορετικό, στην προκειμένη περίπτωση τον μαγικό κόσμο των μελισσών, αν και η επέκταση του φόβου γενικότερα στη ζωή μας, υποδηλώνει και υποδουλώνει πολύ περισσότερα πράγματα.
Από την άλλη ο φόβος είναι σύμμαχος στην αναγνώριση των επερχόμενων βλακειών που μπορεί να μας κοστίσουν ακριβά. Στις κουτουράδες μας. Μπορεί να γίνει το μέτρο στα όριά μας. Ο αρχικός φόβος κατά τις πρώτες μας επισκέψεις στα μελίσσια φίλων ή στα δικά μας είναι κάτι σύνηθες και φυσιολογικό. Μην φοβάστε, καλά πάμε.
Ο πανικός όμως είναι καταστροφικός. Όταν νιώσουμε πανικό είναι σίγουρο ότι όλα θα πάνε στραβά. Πανικός σε σεισμούς, σε πλημμύρες, σε φωτιές, στα γήπεδα, σε διαδηλώσεις, στις μελισσοκομικές μας επισκέψεις θα μας οδηγήσουν σε χειρότερες καταστάσεις από τις αρχικές. Η συμβουλή μας είναι να μην πηγαίνετε μόνοι σας στα μελίσσια, αλλά με παρέα. Έτσι για παρέα. Για βοήθεια στην επικράτηση της ψυχραιμίας αν κάτι πάει στραβά.
Αν στις πρώτες επισκέψεις στα μελίσσια, νιώσετε να πανικοβάλλεστε με τις μέλισσες που πετούν και χτυπούν πάνω στη μάσκα σας, αν αρχίσετε και τρέχετε στο πρώτο τσίμπημα ή ακόμη χειρότερα πριν αυτό συμβεί και δεν το παλέψετε γερά, τότε καλύτερα να εγκαταλείψετε την προσπάθεια. Δεν πειράζει, δεν κάνουν όλοι οι άνθρωποι για όλες τις δουλειές. Ένα GAME OVER στη σχέση σας με τα μελίσσια είναι μονάχα.
7. Κρίσιμα μεγέθη πληθυσμού
Οι μέλισσες είναι ένα κοινωνικό έντομο, δηλαδή δεν μπορεί να επιβιώσει μόνο του στη φύση σε οποιαδήποτε εποχή του έτους και αν βρίσκεται. Χρειάζεται και άλλες μελισσούλες, ώστε να είναι πολλές μαζί και έτσι να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής τους. Υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο ελάχιστου πληθυσμού που από εκεί και πάνω όλα θα πάνε καλά για το μελίσσι, αν δεν πάνε στραβά όλα τα άλλα. Από αυτό, το ίδιο σημείο και κάτω, ότι και να κάνει ο μελισσοκόμος δεν υπάρχει καμιά περίπτωση να σωθεί το μελίσσι.
Ένα μελίσσι που είναι μικρό, από άποψη πληθυσμού, δεν θα παράγει μέλι και ο μελισσοκόμος δεν θα μπορέσει να το τρυγήσει. Ένα μελίσσι που είναι πολύ μικρό, όχι μόνο δεν θα παράγει μέλι για το μελισσοκόμο, αλλά δεν θα καταφέρει να επιβιώσει κατά τη διάρκεια του χειμώνα ή και να τα καταφέρει θα χαθεί σίγουρα στο σημείο εκείνο που πεθαίνουν οι χειμωνιάτικες μέλισσες και δεν έχει έρθει η αναπλήρωση από τις καινούργιες. Η εποχή αυτή προσδιορίζεται στο τέλος του Χειμώνα-πολύ νωρίς την Άνοιξη. Γι αυτό και πριν το ξεχειμώνιασμα, πρέπει να κάνουμε κάποιες συνενώσεις πολύ αδύνατων μελισσιών, ώστε να μπουν στο Χειμώνα σαν απλώς αδύνατα μελίσσια και όχι σαν πολύ αδύνατα.
Οι νέοι μελισσοκόμοι διστάζουν να το κάνουν, γιατί μειώνουν τον αριθμό των ενεργών κυψελών τους και νιώθουν αποτυχημένοι. Μέγα λάθος. Καλύτερα λιγότερα μελίσσια που θα καταφέρουν να ξεχειμωνιάσουν, παρά περισσότερα που θα χαθούν σίγουρα στο τέλος. Οι άδειες κυψέλες νωρίς την Άνοιξη θα είναι περίπου οι ίδιες, για να μην πούμε περισσότερες στην περίπτωση του ξεχειμωνιάσματος πολύ αδύνατων μελισσιών. Δεν χρειάζεται άγχος με τον αριθμό των μελισσιών. Ενώσεις πολύ αδύνατων μελισσιών πριν το Χειμώνα μας δίνει άδειες κυψέλες για απολυμάνσεις και επισκευές, ώστε να είμαστε έτοιμοι να τις γεμίσουμε την Άνοιξη.
Η περιοχή, η χρονιά και η εμπειρία ορίζουν τα κρίσιμα μεγέθη πληθυσμού. Ένα μελισσάκι, ενός πλαισίου, θα χαθεί σίγουρα κατά την διάρκεια του χειμώνα στην ηπειρωτική Ελλάδα. Το ίδιο μελισσάκι, τον ίδιο Χειμώνα μπορεί και να σωθεί στο Καστελόριζο. Γενικά ένα μελίσσι 5 πλαισίων και πάνω θα τα καταφέρει όπου και να είναι, αν όλες οι υπόλοιπες συνθήκες είναι με το μέρος του. Το πρόβλημα του άγχους των ενεργών κυψελών ξεκινάει πολλές φορές από τη δημιουργία των παραφυάδων. Οι μικρές, αλλά πολλές παραφυάδες μάς χαροποιούν όταν τις βλέπουμε στην αρχή. Στο τέλος, όμως, μετράμε άδειες κυψέλες, δηλαδή… GAME OVER.
8. Πειραματισμοί
Οι μελισσοκόμοι, λόγω της φύσης της εργασίας τους, είναι γενικά πατεντιάρηδες. Αυτό μπορεί να εξιτάρει κάποια ανήσυχα πνεύματα που θέλουν να γίνουν επίδοξοι μελισσοκομικοί εφευρέτες. Το να θέλει κάποιος να τεμαχίσει ένα ξερό κούτσουρο με λίμα νυχιών είναι πρόβλημα που αφορά μόνο τον ίδιο και τον διαθέσιμο χρόνο του. Το κούτσουρο έχει πάψει να νοιάζεται για τη μάταια τούτη ζωή εδώ και καιρό. Με τα μελίσσια όμως είναι διαφορετικά. Τα μελίσσια είναι ζωντανοί οργανισμοί. Υποφέρουν και ας μην μπορούν να το πούνε με κραυγές (στην ορφάνια το κάνουν και αυτό). Υποφέρουν και ας μην μπορούν να φύγουν μακριά (στις μεγάλες μολυσματικές προσβολές το κάνουν και αυτό).
Είναι έρμαια των μελισσοκόμων. Μην τους αλλάζετε τα φώτα. Οι όποιοι αναγκαίοι πειραματισμοί για την παραγωγή γνώσης ας γίνονται με μέτρο και μόνο αφού κατακτηθεί ένα επίπεδο αρχικής εμπειρίας και θεωρητικής επαφής. Αν πάντως επιμένετε να δοκιμάσετε ένα νέο φάρμακο, δικής σας έμπνευσης, για τη θεραπεία κάποιας ασθένειας, πιθανά και αυτή δικής σας έμπνευσης, δοκιμάστε το πρώτα σε ένα μόνο μελισσάκι (καημένο) και δώστε του λίγες ώρες καιρό για να δείτε πώς θα συμπεριφερθεί.
Να θυσιαστεί δηλαδή, στο όνομα της προσωπικής σας επιστήμης μονάχα ένα, γιατί να θυμάστε ο κύριος με το δρεπάνι, σας έχει εξουσιοδοτήσει για τη ζωή όλων των μελισσιών σας.
Δώστε μεγαλύτερη σημασία στα ζωντανά μέρη του μελισσιού, στις μέλισσες. Οι κυψέλες αλλάζουν αν σαπίσουν. Τα πλαίσια λιώνουν και γίνονται κερί. Οι νεκρές μέλισσες δεν ζωντανεύουν.
Η ποιότητα ενός μελισσιού κρίνεται από το ζωντανό του κομμάτι, όχι από την σπανιότητα και το λουστράρισμα της ξύλινης κατασκευής που φιλοξενείται. Η κυψέλη είναι απλά ένα κομμάτι ξερό ξύλο. Οι μέλισσες είναι απελπισμένες μπροστά σε έναν άκρως πατεντιάρη νέο μελισσοκόμο. Είναι ένα πέταγμα πριν το… GAME OVER.
9. Μελισσοκομική Παιδεία
Το αφήσαμε τελευταίο, όχι γιατί είναι λιγότερο σημαντικό, αλλά γιατί πάντα κάτι υπάρχει τελευταίο. Ίσως είναι και το σημαντικότερο όλων. Οι μελισσοκομικές γνώσεις δεν αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα. Οι μελισσοκομικές γνώσεις κατακτιούνται και δεν χαρίζονται. Η μελισσοκομική γνώση χωρίζεται σε δυο μεγάλα παράλληλα μονοπάτια
Το ένα ονομάζεται θεωρητικό και το άλλο πρακτικό. Τέχνη γαρ. Για να μπορέσει ένας νέος μελισσοκόμος να τα περπατήσει, οφείλει να αλλάξει το βηματισμό του. Πρέπει να ελαφρώσει το βήμα του και σχεδόν χορευτικά να περνά από το ένα στο άλλο και πάλι στο πρώτο. Η ισορροπία πράξης και θεωρίας είναι η ιδανική κατάσταση. Ακόμη και τα παιδιά των μελισσοκόμων, είναι πιο κοντά στην μελισσοκομική γνώση, αλλά δεν είναι κάτοικοί της. Ακόμη και αυτά τα παιδιά, χρειάζονται θεωρητική, αλλά και πρακτική επιμόρφωση.
Δεν χρησιμοποιούμε τυχαία τη λέξη επιμόρφωση. Διαβάζουμε στον Μπαμπινιώτη: «Eπιμόρφωση είναι κάθε μορφής ενημέρωση που γίνεται άπαξ ή περιοδικά με παρακολούθηση μαθημάτων, σεμιναρίων κ.τ.ό. για ποικίλο χρονικό διάστημα». Η επιμόρφωση προϋποθέτει το στάδιο της κατάρτισης. Στην Ελλάδα του σήμερα γίνονται μόνο επιμορφώσεις και δυστυχώς δεν υπάρχει ένα οργανωμένο σχολείο ή σχολή που να είναι προσανατολισμένη αμιγώς πάνω στη μελισσοκομική γνώση. Υπήρχε στην Αθήνα, η ΤΕΣ Συγγρού, που άρχισε σαν σχολείο αγροτοπαίδων στο μεσοπόλεμο και είχαν διδάξει όλοι οι γνωστοί Δάσκαλοι της μελισσοκομίας (Ξυδιάς, Δερματόπουλος κ.λπ.).
Είχαν δε, αποφοιτήσει από εκεί πολλοί και καλοί μελισσοκόμοι, κατ’ αρχήν σαν εργατοτεχνίτες μελισσοκομίας. Δεν υπάρχει πια. Στη θέση της υπάρχει το ΙΓΕ που πραγματοποιεί κύκλους σεμιναρίων. Τελευταία ανακοινώθηκε ως υπόσχεση ότι θα λειτουργήσει σχολή μελισσοκομίας στη Λάρισα. Ο Υφυπουργός βέβαια που το ανακοίνωσε, παραιτήθηκε!!
Πού μπορούν να βρούνε την μελισσοκομική γνώση οι νέοι μελισσοκόμοι; Η σειρά που ακολουθεί, είναι κατά τη γνώμη μας η καλύτερη σειρά που μπορεί να ακολουθήσει ο νέος μελισσοκόμος για να μυριστεί τι τρέχει με τις μέλισσες.
Α. Στα βιβλία. Όλα τα βιβλία μελισσοκομίας είναι πηγή γνώσης. Όλα τα βιβλία είναι πηγή γνώσης. Στο Μελισσοκόμο, προτείνουμε σε κάθε τεύχος μας, μια σειρά βιβλίων για μελέτη. Δείτε την ανοιξιάτική μας πρόταση. Τα μελισσοκομικά βιβλία που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα είναι αρκετά και καλύπτουν όλα τα επίπεδα γνώσης. Αν βέβαια κάποιος χειρίζεται καλά μια άλλη γλώσσα, τότε οι ορίζοντές του ανοίγουν περισσότερο. Πάντως ξαναλέμε πως τα ελληνικά βιβλία είναι υπεραρκετά.
Β. Στις Πανεπιστημιακές σχολές (ΑΠΘ, ΓΠΑ, Παν/μιο Θεσσαλίας) τα μαθήματα μελισσοκομίας είναι προαιρετικά και έχουν πρόσβαση μόνο οι φοιτητές. Γίνονται όμως σε τακτά χρονικά διαστήματα μαθήματα για αρχάριους εκτός πανεπιστημιακού προγράμματος. Επίσης το Ινστιτούτο Μελισσοκομίας (Χαλκιδική) διοργανώνει κατά καιρούς μαθήματα για αρχάριους.
Γ. Ο Οργανισμός «ΔΗΜΗΤΡΑ», που εποπτεύεται από το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης, οργανώνει σεμινάρια μόνο για επαγγελματίες, αλλά μπορούν να τα παρακολουθήσουν όλοι. Χρειάζεται όμως ένα ελάχιστο επίπεδο γνώσης.
Δ. Μαθητεία σε ένα παλιό μελισσοκόμο. Ίσως το αναγκαιότερο όλων για τη μάθηση της μελισσοκομικής τέχνης. Βρίσκουμε έναν άνθρωπο που «τυχαίνει» να είναι και παλιός μελισσοκόμος και του ζητάμε να μαθητεύσουμε κοντά του. Η σειρά αναγραφής δεν είναι τυχαία. Πρώτα άνθρωπο και μετά παλιό μελισσοκόμο. Αλλιώς θα είναι παλιομελισσοκόμος. Φτιάξτε εσείς τον ορισμό του ανθρώπου. Ο ορισμός του παλιού μελισσοκόμου είναι: αυτός που κομεί, φροντίζει μελίσσια, αρκετό καιρό.
Αν δεν ορίσετε καλά την έννοια του ανθρώπου, δεν θα συμβεί κάτι τραγικό, απλά θα ξεπλατιστείτε στις μεταφορές και στα ταΐσματα και θα μάθετε μόνο πολύ καλά: να μεταφέρετε και να ταΐζετε μελίσσια. Τίποτε άλλο. Αν ορίσετε καλά την έννοια του ανθρώπου, τότε σιγά-σιγά με μελέτη, σεμινάρια και απομυθοποίηση θα μάθετε μελισσοκομία. Έτσι γίνεται με όλες τις τέχνες και τους τεχνίτες
Αυτά κατά τη γνώμη μας είναι τα « 9 θανάσιμα αμαρτήματα» των νέων μελισσοκόμων. Δεν είναι πολλά. Ούτε καν δέκα. Αν ξεχάσαμε κανένα να μας το επισημάνετε. Η αξιολόγηση και απαρίθμηση έγινε κυρίως μέσα από τη μνήμη μας και από την επαφή μας με νέους μελισσοκόμους όλα αυτά τα χρόνια. Αν παρ’ όλη την προσπάθεια δεν σας «βγει», μην παρατήσετε τις κυψέλες όπου βρεθούν γεμίζοντας τα όρη και τις πεδιάδες με κουφάρια. Χαρίστε τις σε κανένα άλλο «νέο μελισσά». Μην ξεχνάτε ότι μετά από ένα GAME OVER μπορεί να έρθει πολύ εύκολα το NEW GAME, με το πάτημα ενός μόνο κουμπιού. Δώστε αυτό το κείμενο στους ενδιαφερόμενους νέους μελισσοκόμους. Έχουν ευρύτερη αντίληψη της φράσης GAME OVER.
Διαβάστε επίσης: Τα πρώτα βήματα για μια καλή ΑΡΧΗ
Υ.Γ.
Υπάρχει ακόμη ένα «αμάρτημα», που δεν αφορά τη σχέση μελισσών – μελισσοκόμων, αλλά τη σχέση των νέων μελισσοκόμων με τους υπόλοιπους ανθρώπους που τυχαίνει να βρίσκονται γύρω τους, στην αρχή τουλάχιστον του ταξιδιού. Μην τους πρήζετε συνεχώς με ιστορίες από τον όντως μαγικό κόσμο των μελισσών. Κάντε το με μέτρο. Τους θέλουμε και για αργότερα.
Καλό δρόμο
Ανεξαγόρας Λ. Σκιδούρης
πηγή: www.melissokomos.gr
επικοινωνία:periskepsis@gmail.com
