Μελισσοκομικές εργασίες Ιουλίου-Αυγούστου

    ΙΟΥΛΙΟΣ – ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

 Οι δύο μήνες του καλοκαιριού, Ιούλιος - Αύγουστος, είναι η κρισιμότερη περίοδος για τη μελισσοκομία της Ελλάδας. Η αλήθεια αυτή ισχύει για όλη τη χώρα, παρά το γεγονός ότι το ανάγλυφο του εδάφους και οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες (ορεινές περιοχές, πεδιάδες, δεκάδες νησιά κλπ.), δημιουργούν μικροκλίματα που επηρεάζουν διαφορετικά την εξέλιξη των μελισσοσμηνών.

 Άνοιξη με βροχοπτώσεις και χαμηλές θερμοκρασίες τον Μάρτιο και Μάιο, καλές καιρικές συνθήκες τον Απρίλιο και τον πρώτο μήνα του καλοκαιριού, τον Ιούνιο, διαμορφώνουν ένα σκηνικό στη μελισσοκομία μας με διαφορετικά πρόσωπα από περιοχή σε περιοχή, από την μεγάλη ικανοποίηση σε αρκετές περιοχές, έως την πλήρη απογοήτευση σε μεγάλα διαμερίσματα της χώρας μας.

 ΄Ετσι, ευνοημένοι όταν βρέχει είναι οι μελισσοκόμοι της Ανατολικής Ελλάδας, όσοι βρίσκονται ανατολικά της οροσειράς της Πίνδου (της ραχοκοκαλιάς της Ελλάδας) και των νησιών του Αιγαίου.

 Η περιοχή αυτή διακρίνεται για το ξηροθερμικό κλίμα της και οι βροχές της άνοιξης ευνοούν τις διάφορες ανοιξιάτικες ανθοφορίες για την ανάπτυξη των μελισσιών, αλλά και την πραγματοποίηση τρυγητών, όπως του ανοιξιάτικου πεύκου τον Απρίλιο – Μάιο. Παρομοίως περιοχές που βασίζονται εν μέρει σε πρώιμες καλοκαιρινές ανθοφορίες, όπως το παλιούρι, τα αγριοτρίφυλλα και η σμυρνιά, ευνοούνται επίσης και αρκετοί μελισσοκόμοι πραγματοποιούν τρυγητούς.

 Επίσης το πρώιμο θυμάρι στα νησιά έχει καλή ανάπτυξη και απόδοση, ενώ και τα θυμάρια του Ιουλίου, ο κύριος όγκος του βασικού αυτού μελισσοκομικού φυτού, αν προετοιμασθεί από βροχές που προηγούνται θα πάει αρκετά καλά.

 Αντίθετα η Δυτική Ελλάδα, περιοχές της Ηπείρου, Στερεάς Ελλάδας, Πελοποννήσου, που βρίσκονται δυτικά της οροσειράς της Πίνδου, δεν ευνοούνται από ανοιξιάτικες και πρώιμες καλοκαιρινές βροχές. Οι περιοχές αυτές που συγκεντρώνουν και τις περισσότερες βροχοπτώσεις, έχουν και τις χαμηλότερες θερμοκρασίες. Αποτέλεσμα τα μελισσοσμήνη δεν δουλεύουν ικανοποιητικά τον Ιούνιο, ενώ σοβαρό πλήγμα δέχονται οι μελιτοεκκρίσεις του έλατου στην Στερεά και Πελοπόννησο.

 Από τα ανωτέρω συμπεραίνει κανείς ότι οι καλοκαιρινοί μήνες Ιούλιος - Αύγουστος, κρίνουν σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία τόσο για τους μελισσοκόμους των ξηροθερμικών περιοχών, όσο και για τους μελισσοκόμους των υγρών δυτικών περιοχών που αναμένουν σ' αυτό το δίμηνο να αποζημιωθούν , να βγάλουν τα έξοδά τους και να πετύχουν ικανοποιητική παραγωγή.

ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟΥ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ - ΑΥΓΟΥΣΤΟ

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΒΑΜΒΑΚΙΟΥ

Πολλές μελισσοκομικές εκμεταλλεύσεις στηρίζονται στην παραγωγή μελιού από τις φυτείες βαμβακιού. Πρώτη ενέργεια των μελισσοκόμων είναι η επιλογή της τοποθεσίας μεταφοράς των μελισσιών. Στην περίπτωση του βαμβακιού οι εμπειρίες προηγουμένων ετών δεν είναι το μοναδικό κριτήριο. Χρειάζεται ο μελισσοκόμος να ενημερωθεί προηγουμένως για την πιθανότητα εφαρμογής εντομοκτόνων στην περιοχή. Ο οργανισμός βάμβακος με παγίδες που έχει τοποθετήσει στις διάφορες περιοχές, παρακολουθεί τους πληθυσμούς του πράσινου και ρόδινου σκουληκιού και ανάλογα συστήνει αποφυγή ή εφαρμογή των ραντισμάτων. Τις πληροφορίες αυτές μπορεί να τις έχει ο μελισσοκόμος από τους γεωπόνους του Οργανισμού Βάμβακος, τους γεωπόνους της κάθε Δ/νσης Γεωργίας ή τους γεωτεχνικούς με καταστήματα γεωργικών φαρμάκων. Αποφασιστικής επίσης σημασίας είναι η "ποικιλία" του βαμβακιού. Η αλλαγή ποικιλίας είναι πιθανό να σημαίνει αλλαγή των δεδομένων νεκταροέκκρισης ή μελιτοέκκρισης της προηγούμενης χρονιάς. Στο βαμβάκι δεν χρησιμοποιούμε συνήθως διαφράγματα. Ο γόνος επεκτείνεται σημαντικά, είμαστε έτοιμοι για προσθήκη ορόφων ή φύλλων κηρήθρας εφ' όσον τα μελίσσια μας δεν έχουν συμπληρώσει τον δεύτερο όροφο. Μας ενδιαφέρει η επέκταση του γόνου, γιατί εκτός των άλλων αποτελεί και την ασφαλιστική δικλείδα για την περίπτωση (που δεν το εύχεται κανείς) της μαζικής απώλειας συλλεκτριών από τα ραντίσματα. Οι εκκολαπτόμενες μέλισσες αναπληρώνουν σ' ένα ποσοστό αυτές που χάθηκαν και έτσι οι συνέπειες για την συνέχιση εκμετάλλευσης του βαμβακιού ή συνεχόμενης άλλης πηγής (π.χ.πεύκο), δεν είναι καταστροφικές. Σε περιπτώσεις συνενώσεων μελισσιών στο βαμβάκι, ενδιαφερόμαστε αντίθετα, στο μπλοκάρισμα των πλαισίων με νέκταρ, πριν η μέλισσα επεκτείνει τη γέννα της σε πολλά πλαίσια. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις έχουμε και αρκετό γόνο για τη συνέχεια, αλλά προπαντός πολλά πλαίσια με μέλι για τρύγο, απαλλαγμένα από γόνο. Επιτυχημένη συνένωση γίνεται με τη χρήση ούζου ή τσίπουρου με γλυκάνισο.  Τα πλαίσια που τρυγιούνται πρέπει να είναι καλά γεμάτα και το μέλι σφραγισμένο, λόγω δε των υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούν, οι χειρισμοί των πλαισίων στο τρύγο να είναι προσεκτικοί. Λίγες στροφές της "μηχανής" και 3 - 4 "γυρίσματα" των πλαισίων. Αν είναι δυνατόν αποφεύγουμε να τρυγούμε φρεσκοκτισμένα πλαίσια γιατί σπάζουν πολύ εύκολα. Το νερό συνήθως δεν λείπει, αφού οι καλλιέργειες είναι ποτιστικές ως επί το πλείστον, ενώ η σκίαση των μελισσών είναι επιθυμητή, αλλά πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να βρει σκιά στις πεδιάδες της Θεσσαλίας - Μακεδονίας, Στερεάς και Θράκης. Όσοι μελισσοκόμοι πηγαίνουν τακτικά στα βαμβάκια, είναι σωστό να βάφουν άσπρες τις κυψέλες (χρησιμοποιούνται άλλα χρώματα στις προσόψεις των κυψελών) και ν' ασπρίζουν με ασβεστόνερο τα καπάκια. Δεν είναι σπάνιο οι ψηλές θερμοκρασίες να λειώνουν τα κεριά, ιδιαίτερα αν το μελίσσι δεν έχει αερισμό ή αρκετό πληθυσμό για την συνεχή ανανέωση του αέρα. Για τον ίδιο λόγο τα φύλλα κηρήθρας πρέπει να ενσωματώνονται καλά μέσα στα σύρματα και στη χαραγή του κηρηθροφορέα. Επίσης είναι ασφαλέστερο να τοποθετούνται στα μελίσσια τις απογευματινές ώρες και να αποφεύγεται η τοποθέτησή τους στην άκρη, γιατί εκεί μαζεύονται οι συλλέκτριες και το βάρος τους μπορεί να τις "κόψει" προτού ακόμη κτισθούν. Μετά από το βαμβάκι θ' αναζητήσουμε γυρεοφόρες ανθοφορίες, όπως καλαμπόκι όψιμο ή κισσό τον Σεπτέμβριο ή μπορούμε να μεταφερθούμε στα πεύκα για την εκμετάλλευση της πρώτης περιόδου μελιτοέκκρισης. Αν όμως παραμείνουμε αρκετά στο βαμβάκι είναι προτιμότερο να παραλείψουμε την πρώτη μελιτοέκκριση του πεύκου (που δεν είναι τόσο σίγουρη) και αφού ανασυγκροτήσουμε τα μελίσσια να πάμε στο πεύκο μετά τις 20 Σεπτεμβρίου. Το βαμβακόμελο είναι καλής ποιότητας μέλι, πολύ ανοικτού χρώματος το οποίο κρυσταλλώνει γρήγορα. Το τελευταίο επηρεάζει και το μέλι που θα τρυγηθεί στο πεύκο το φθινόπωρο, ένα μειονέκτημα που πρέπει να το έχουμε υπ' όψη μας. Στο βαμβάκι, αν έχουμε δυνατά μελίσσια, είναι ευκαιρία να δοκιμάσουμε την παραγωγή μελιού σε σεξιόν (μελικηρίδια). Η διαφορά τιμής αξίζει την προσπάθεια και η εμπειρία θ' αποτελέσει οδηγό για την συνέχιση της προσπάθειας και σ' άλλες ανθοφορίες τις επόμενες χρονιές.

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΘΥΜΑΡΙΟΥ

Για πολλές περιοχές της χώρας μας το θυμάρι είναι η μοναδική ανθοφορία, ιδιαίτερα πολλά νησιά του Αιγαίου τον υπόλοιπο χρόνο αντιμετωπίζουν ακόμη και πρόβλημα συντήρησης των μελισσιών. Γι' αρκετές άλλες περιοχές όπως της Κρήτης, της Ρόδου, της Αττικής και της Ανατολικής Πελοποννήσου χωρίς να είναι η μοναδική, είναι η κύρια ανθοφορία και βάση της μελισσοκομίας. Το πρώιμο θυμάρι του Ιουνίου, όπου υπάρχει, πηγαίνει συνήθως καλά. Όμως ο κύριος όγκος της παραγωγής θυμαρίσιου μελιού βγαίνει τον Ιούλιο. Τα μελίσσια που δεν αδυνατίζουν από σμηνουργία ή μεγάλη προσβολή από Βαρρόα (δύο προβλήματα που παρουσιάζουν έξαρση τους προηγούμενους μήνες), βοηθούντος του ευνοϊκού καιρού, θα δουλέψουν καλά τον Ιούλιο. Αν μάλιστα ο μελισσοκόμος έχει έτοιμες κτισμένες κηρήθρες και δεν περιμένει στο θυμάρι να συμπληρώσει τον αριθμό που χρειάζονται τα μελίσσια του, τότε η παραγωγή εκλεκτού θυμαρίσιου μελιού θα είναι αυξημένη.

Η χρήση διαφραγμάτων βασίλισσας είναι σκόπιμη, έχει όμως κάποια μειονεκτήματα. Η συνολική συλλεγόμενη ποσότητα νέκταρος είναι μικρότερη, όμως τελικά το μέλι που περισσεύει από τα μελίσσια και μπορεί να τρυγηθεί, είναι περισσότερο. Ο περιορισμός της βασίλισσας στη "φωλιά" επιτρέπει την αποθήκευση μελιού στα πλαίσια των ορόφων που όσο "αδειάζουν" από γόνο, "γεμίζουν" από μέλια. Όταν σ' όλα τα πλαίσια των ορόφων έχουμε, έστω και ανώριμο μέλι που δεν έχει σφραγισθεί ακόμη, αφαιρούμε τα διαφράγματα που όπως να το κάνουμε είναι ένα εμπόδιο στη συνοχή του μελισσιού. Προσοχή χρειάζεται να δώσουμε δεύτερη είσοδο πάνω από το διάφραγμα, την παροχή νερού στις μέλισσες (το οποίο να βρίσκεται σε σκιά για να μη θερμαίνεται) και στον καλό αερισμό των μελισσιών. Αν η ανάγκη να εξουδετερώσουμε τις σμηνουργίες τους προηγούμενους μήνες, μας οδηγεί σε διαιρέσεις των μελισσιών και απόκτηση μεγάλου αριθμού σμηνών, είναι αποδοτικό να συνενώνουμε τα μελίσσια στο θυμάρι κρατώντας την νεότερη βασίλισσα. Μ' αυτό τον τρόπο μεγαλώνει η σχέση συλλεκτριών μελισσών προς οικιακές μέλισσες και το μέλι για τον μελισσοκόμο είναι περισσότερο. Διακόπτουμε κάθε είδους χημειοθεραπεία ή τροφοδότηση. Όσα πλαίσια δεν τρυγηθούν στο θυμάρι, είτε γιατί έχουν γόνο είτε γιατί δεν ολοκληρώθηκε η ωρίμανση του μελιού, σημαδεύονται για να τρυγηθούν χωριστά σε πιθανή επόμενη ανθοφορία ή στο πεύκο. Με αυτό τον τρόπο παράγεται και η ξεχωριστή ποιότητα μελιού, το πευκοθύμαρο. Στο θυμάρι δεν συμφέρει η παραγωγή μελιού σε σεξιόν, εκτός κι αν είναι ημιτελή και τοποθετηθούν στο θυμάρι για ολοκλήρωση της ωρίμανσης και του σφραγίσματος. Τον Αύγουστο σε όψιμες ή ορεινές περιοχές συνεχίζεται η ανθοφορία θυμαριού και μπορεί να πραγματοποιηθεί και δεύτερος τρύγος. Ορισμένες περιοχές παρουσιάζουν αυτό το πλεονέκτημα της συνύπαρξης με την κύρια ανθοφορία και όψιμης τον Αύγουστο και εκμετάλλευσης ως εκ τούτου με μια μεταφορά για ένα δίμηνο του σπουδαίου αυτού μελισσοκομικού φυτού. Τον πρώτο λόγο όμως τον έχει ο καιρός. Υγρός και δροσερός καιρός τον Ιούλιο - Αύγουστο θα επιτρέψει στα μελίσσια να δουλέψουν το θυμάρι και στον μελισσοκόμο να δει ν' ανταμείβονται οι κόποι και τα έξοδα και να δικαιώνονται οι προσδοκίες του.

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΠΕΥΚΟΥ

Από τα τέλη Ιουλίου στην Τραχεία Πεύκη και από τις αρχές Αυγούστου στα δάση της Χαλέπιου Πεύκης ξεκινούν οι μελιτοεκκρίσεις του πλέον αποδοτικού μελισσοκομικού φυτού της χώρας μας. Η μεταφορά των μελισσοσμηνών στο "πρώτο βάρεμα του πεύκου" (στην πρώτη περίοδο μελιτοέκκρισης) έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Τα μελίσσια έχουν δυνατούς πληθυσμούς, η  διάρκεια της ημέρας είναι μεγάλη, οι θερμοκρασίες του αέρα αρκετά υψηλές επιτρέποντας την ευκολότερη και γρηγορότερη συλλογή των εκκρίσεων του "εργάτη" από τις μέλισσες. Έτσι τα αποτελέσματα είναι πιο θεαματικά στη συλλογή μελιού, ορισμένες χρονιές μάλιστα κτίζονται και νέες κηρήθρες. Όμως η πιθανότητα επιτυχίας του πεύκου τον Αύγουστο είναι μικρότερη σε σχέση με την δεύτερη φθινοπωρινή περίοδο που αρχίζει στα μέσα Σεπτεμβρίου. Ενδεχόμενη αποτυχία θα επηρεάσει ακόμη και την εκμετάλλευση της δεύτερης μελιτοέκκρισης, γιατί θα χρειασθεί χρόνος για την ενδυνάμωση των μελισσιών που εξασθένισαν στο πεύκο. Αυτός είναι ο λόγος που αρκετοί μελισσοκόμοι, ειδικευμένοι στη παραγωγή πευκόμελου, αποφεύγουν την μεταφορά των μελισσιών τον Αύγουστο στο πεύκο. Υπενθυμίζω ότι η επιτυχία στο πεύκο εξασφαλίζεται με έγκαιρη μεταφορά (πολύ χρήσιμα τα μελίσσια δείκτες) με πολύ πληθυσμό και γόνο και τρυγημένα νηστικά μελίσσια.

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΗΛΙΑΝΘΟΥ ΚΑΙ ΓΛΥΚΑΝΙΣΟΥ

Τα δύο αυτά καλλιεργούμενα για τους σπόρους τους φυτά είναι όχι ασήμαντες πηγές μελιού και παρουσιάζουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά στην εκμετάλλευσή τους. Είναι της ίδιας περίπου εποχής άνθισης (γλυκάνισος από 15 Ιουνίου - 15 Ιουλίου, Ηλίανθος μέχρι τέλους Ιουλίου), το μέλι είναι ανοικτόχρωμο, κίτρινο στον ηλίανθο, σκουρότερο στον γλυκάνισο και δεν αναμιγνύεται εύκολα με άλλες κατηγορίες μελιού, έχουμε μεγάλη φθορά των συλλεκτριών μελισσών, οι οποίες γρήγορα χάνουν το τρίχωμά τους και μαυρίζουν. Η φθορά των συλλεκτριών μελισσών είναι εντονότερη σε ξερικές καλλιέργειες των ανωτέρω φυτών και για τον λόγο αυτό πρέπει ν' αποφεύγονται από τους μελισσοκόμους. Βροχές τον Μάιο και Ιούνιο ευνοούν τις ξερικές καλλιέργειες, ανεξάρτητα όμως από την περίσσεια εδαφικής υγρασίας, η παραμονή των μελισσιών στον ηλίανθο ή στον γλυκάνισο πρέπει να είναι πολύ σύντομη. Μόλις είναι έτοιμα ορισμένα πλαίσια για τρύγο (στους ορόφους), τρυγούμε και μεταφέρουμε τα μελίσσια μας σε γυρεοφόρες ανθοφορίες. Πρέπει να σημειωθεί ότι μετά τον ηλίανθο ή τον γλυκάνισο τα μελίσσια δεν "τραβούν" στο πεύκο. Αυτό είναι άλλωστε αναμενόμενο, αφού εκτός της φθοράς των συλλεκτριών μελισσών, παρατηρείται και "μπλοκάρισμα του γόνου" από τα μέλια.

ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΦΥΤΑ ΙΟΥΛΙΟΥ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Την περίοδο αυτή εμφανίζονται ορισμένα γυρεοφόρα μελισσοκομικά φυτά τα οποία είναι πολύ χρήσιμα για το δυνάμωμα των μελισσιών που έχουν εξασθενίσει δουλεύοντας στις ανθοφορίες που προαναφέραμε. Στην αρχή της περιόδου (μέχρι 15 ιουλίου) έχουμε την καστανιά, που συνεχίζει την άνθισή της από τα μέσα του προηγούμενου μήνα. Τον Αύγουστο στα μεγαλύτερα υψόμετρα, ξεκινά την ανθοφορία της η σουσούρα (φθινοπωρινό ρείκι),για να πετύχει όμως απαιτούνται καλοκαιρινές βροχές, που γενικώς σπανίζουν. Τον Ιούλιο ανθίζει η λυγαριά (καναπίτσα), που κι' αυτή επιζητείται για την γύρη της. Επίσης τον Ιούλιο είναι ενδιαφέρουσες οι ανθοφορίες στις παραθαλάσσιες βαλτώδεις περιοχές (τσαΐρια) μεταξύ των οποίων τα χαλβάνια (σκιαδανθή) προσφέρουν νέκταρ και γύρη. Η παραμονή στους βάλτους, ευνοεί την εν συνεχεία μεταφορά των μελισσιών στο πεύκο. Ο πολύκομβος στα θερινά σιτηρά, είναι κατάλληλη ανθοφορία για την ανάπτυξη των μελισσιών, ιδίως των παραφυάδων ή των μελισσιών που δεν προορίζονται για παραγωγή μελιού στη συνέχεια. Το τελευταίο, γιατί το μέλι του πολύκομβου με την ιδιάζουσα οσμή και το μαύρο χρώμα, δεν προτιμάται από τους καταναλωτές και αποφεύγεται από τους τυποποιητές. Τέλος δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι την εποχή αυτή σε υψόμετρα πάνω από 1000 μέτρα (Πίνδος - Ροδόπη κ.α) η άνοιξη συνεχίζεται και αρκετοί μελισσοκόμοι, ιδιαίτερα της Ηπείρου που δεν έχουν άλλες διεξόδους, μετακινούνται σ' αυτές τις περιοχές και το μέλι που παράγεται από τις μέντες, ρίγανες, θυμαράκια κ.α. πολλά φρύγανα, είναι εξαιρετικό.

ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Την περίοδο του καλοκαιριού αποφεύγουμε την χημειοθεραπεία, για λόγους προστασίας του μελιού από τα κατάλοιπα των χημικών σκευασμάτων. Οι ασθένειες που θα μας απασχολήσουν είναι η Αμερικάνικη σηψηγονία και η Ασκοσφαίρωση - Κιμωλίαση. Η αμερικάνικη σηψηγονία, που είναι ως γνωστόν δύσκολη και επίμονη αρρώστια του γόνου, όταν εμφανισθεί είναι προτιμότερο να αντιμετωπισθεί με καταστροφή των σμηνών (κάψιμο). Τακτικές, αλλά όχι συχνές και μακρόχρονες, επιθεωρήσεις των μελισσιών μας επιτρέπουν στο γρήγορο εντοπισμό των άρρωστων σμηνών, προτού γενικευθεί σ' όλο το μελισσοκομείο. Η ασκοσφαίρωση αντιμετωπίζεται με καλό αερισμό, καθαριότητα, "σφίξιμο" των μελισσιών (λίγα πλαίσια), προπαντός όμως με τον αποκλεισμό των βασιλισσών από προγράμματα επιλογής για αύξηση ή μελλοντικό πολλαπλασιασμό των μελισσιών μας.

Δημήτρης Τσέλλιος
Γεωπόνος Αναπληρωτής Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ
Διευθυντής Ινστιτούτου Μελισσοκομίας

επικοινωνία:periskepsis@gmail.com

επισκεφθείτε την ομάδα μας στο facebook