Το σημερινό μας θέμα έχει να κάνει με το φαινόμενο της εγκατάλειψης της κυψέλης από ένα μελίσσι της λιποταξίας, όπως εγωκεντρικά και με ανθρώπινους όρους ονομάζουμε συνήθως αυτό το φαινόμενο, εμείς οι μελισσοκόμοι. Και για να γίνουμε πιο σαφείς, ας θυμηθούμε ότι ο όρος αυτός χρησιμοποιείται μεταφορικά, για να δηλώσει την εγκατάλειψη κάποιων συντρόφων ή κάποιων κοινών σκοπών-προσπαθειών.
Στην περίπτωση όμως της εγκατάλειψης μιας κυψέλης από ένα μελίσσι, ούτε το ένα συμβαίνει, μα ούτε και το άλλο, αφού το μελίσσι σύσσωμο και από κοινού, εγκαταλείπει τη φωλιά του για λόγους που θα δούμε στην συνέχεια. Αφού όμως έτσι έχει επικρατήσει, θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε και εμείς αυτόν τον, όχι και τόσο εύστοχο, όρο.
Πριν αρχίσουμε να παραθέτουμε τις πιθανές αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν το φαινόμενο της λιποταξίας, κρίνουμε σκόπιμο να διευκρινίσουμε πως ένα μελίσσι οδηγείται σε αυτή την απόφαση, όταν η ζωή του μέσα στην κυψέλη έχει αρχίσει να γίνεται από ανυπόφορη έως και επικίνδυνη, ακόμα και για αυτή την ίδια του την ύπαρξη.
Ένας πρώτος και πολύ συχνός λόγος εγκατάλειψης της κυψέλης από ένα μελίσσι, είναι η μεγάλη του προσβολή από βαρρόα. Σε μια τέτοια περίπτωση, το μελίσσι από ένστικτο, εγκαταλείπει την κυψέλη του και μαζί με αυτή και όλο τον προσβεβλημένο, από το ακάρι, γόνο του. Και καθώς γνωρίζουμε πως ο μεγαλύτερος πληθυσμός των βαρρόα που υπάρχει μέσα σε ένα μελίσσι, βρίσκεται μέσα στο γόνο, η εγκατάλειψη αυτή έχει σαν αποτέλεσμα το «γενναίο» ξεφόρτωμα του μεγαλύτερου μέρους του επικίνδυνου αυτού εχθρού των μελισσών.
Ένας δεύτερος λόγος λιποταξίας των μελισσιών, είναι η πολύ έντονη παρουσία μυρμηγκιών κοντά στην κυψέλη. Καθώς τα μυρμήγκια είναι μικροσκοπικά και άτρωτα από τον δραστικό αμυντικό μηχανισμό των μελισσών, γίνονται μεγάλος μπελάς για τις μέλισσες, όταν ο πληθυσμός τους ξεπεράσει κάποια ανεκτά όρια.
Για την αντιμετώπιση των μυρμηγκιών κάποιοι μελισσοκόμοι έχουν εφεύρει διάφορες πατέντες, όπως η επάλειψη με γράσο των ποδαριών της βάσης, η τοποθέτηση πιάτων με νερό κάτω από τα πόδια, το ασβέστωμα του περίγυρου της κυψέλης κλπ. Αυτά όμως όλα είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστούν στην νομαδική μελισσοκομία, όπου το μόνο όπλο που έχουμε για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, είναι η γνώση και η σωστή επιλογή του μελισσοκομείου μας.
Η έντονη παρουσία της αχερόντιας είναι επίσης ένας λόγος εγκατάλειψης της κυψέλης, αλλά και η επιδρομή σκούρκων - σερσενιών- όταν γίνεται ομαδικά και συντονισμένα μπορούν να προκαλέσουν το ίδιο αποτέλεσμα.
Σε περιόδους που εμφανιστεί παρατεταμένος λιμός σε ένα μελισσοκομείο, δηλαδή πέσει μεγάλη πείνα στα μελίσσια, τότε συμβαίνουν μια σειρά από συμπτώματα, όπως τα μικρά μελίσσια να εξασθενίζουν με γρήγορο ρυθμό και να δέχονται εισβολή από τα άλλα ισχυρότερα του μελισσοκομείου. Το μικρό μελίσσι, πολλές φορές μη μπορώντας να αμυνθεί αποτελεσματικά σε αυτά τα φαινόμενα της λεηλασίας επιλέγει το δρόμο της αναγκαστικής φυγής, ελπίζοντας να βρει κάπου αλλού ένα ασφαλέστερο και ποιο φιλόξενο περιβάλλον για να συνεχίσει τη ζωή του.
Το φαινόμενο αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη τροφοδότηση των μελισσιών μας, κάτι που έχουμε υποχρέωση να κάνουμε έτσι και αλλιώς εμείς οι μελισσοκόμοι σε περιπτώσεις που εμφανίζεται λιμός. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τις περισσότερες φορές τα μελίσσια μας φτάνουν σε αυτό το σημείο λόγω της δικής μας πλεονεξίας και απληστίας, που φτάνουμε στο σημείο να τους αφαιρούμε ακόμα και τα στρατηγικά αποθέματα μελιού που φροντίζουν να έχουν στον έμβρυοθάλαμο τους.
Μια άλλη συχνή αιτία λιποταξίας είναι η μεγάλη προσβολή της κυψέλης από τον κηρόσκορο. Όσοι από εμάς έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι με αυτή την κατάσταση, μπορούμε να κατανοήσουμε για ποιο λόγο τα μελίσσια μας προτιμούν να εγκαταλείψουν το σπίτι τους, παρά να συνεχίσουν να ζουν σε ένα βρομερό και αποπνικτικό περιβάλλον.
Και αυτή όμως την αιτία που προκαλεί το φαινόμενο της λιποταξίας, μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε, φροντίζοντας να μην αφήνουμε μέσα στις κυψέλες πλαίσια περισσότερα από όσα χρειάζονται πράγματι – δηλαδή από όσα πλαίσια πατούν οι μέλισσες, όπως λέμε - τα μελίσσια μας. Η συχνή και επιμελής απολύμανση της κυψέλης, βοηθάει επίσης στην πρόληψη αυτού του φαινομένου.
Αφήσαμε για το τέλος την ποιο «άδικη» αιτία που προκαλεί το φαινόμενο της λιποταξίας. Την ονομάζουμε άδικη γιατί έχει να κάνει αποκλειστικά και μόνο με δικές μας λάθος επιλογές, και είναι έξω από κάθε φυσική διαδικασία, όπως είναι οι προηγούμενες αιτίες που ήδη περιγράψαμε.
Αναφερόμαστε στη χρήση μη εγκεκριμένων σκευασμάτων που αναδύουν έντονη οσμή ή ακόμα και η λάθος χρήση εγκεκριμένων σκευασμάτων. Η ανάμειξη θυμόλης σε ζυμάρια και η καταχρηστική χρήση αυτής της τακτικής για την αντιμετώπιση ασθενειών, δημιουργεί πολύ δυσάρεστες συνθήκες διαβίωσης μέσα στον κλειστό χώρο της κυψέλης, ιδιαίτερα όταν το μελίσσι είναι δυνατό και έχει μεγάλο πληθυσμό.
Κλείνοντας να σημειώσουμε ότι τα φαινόμενα της λιποταξίας εμφανίζονται περισσότερο προς το τέλος του καλοκαιριού και το φθινόπωρο και λιγότερο την άνοιξη. Αυτό είναι και το βασικότερο στοιχείο που μπορεί να μας κάνει να υποψιαστούμε ότι μελίσσι που βλέπουμε κρεμασμένο κάπου εκεί γύρω στο μελισσοκομείο μας, ίσως να μην είναι ένα αφεσμός, μα ένα ταλαιπωρημένο μελίσσι μας που επέλεξε τη λύση της φυγής προκειμένου να διασωθεί.
Αν διαπιστώσουμε δε πως το μελίσσι αυτό είναι πράγματι ένα μελίσσι που έχει λιποτακτήσει, καλά θα κάνουμε, αφού το μαζέψουμε, να αναζητήσουμε τους λόγους που προκάλεσαν αυτό το φαινόμενο και να το βάλουμε για λίγο σε καραντίνα - κάπως απόμακρα από τα άλλα μελίσσια μας και υπό στενή παρακολούθηση – μέχρις ότου βεβαιωθούμε πως η επανένταξή του στη δύναμη του μελισσοκομείου μας δεν εγκυμονεί κινδύνους για τα υπόλοιπα μελίσσια μας.
Μ.Δερματης
επικοινωνία:periskepsis@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου